Bu makalede, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği kapsamında tüketicilere tanınan paket tur sözleşmesini fesih hakkı ele alınmıştır.
Tüketici, turun başlamasına 30 günden fazla süre varken hiçbir gerekçe göstermeksizin cezasız olarak sözleşmeyi feshedebilir. 30 günden az süre kala yapılacak iptallerde sözleşmede belirtilen kesinti oranları uygulanabilir. Ancak mücbir sebep (sağlık sorunu, afet, salgın hastalık vb.) halinde, süre sınırlaması olmaksızın cezasız iptal ve ücretin iadesi mümkündür.
Ayrıca tüketici, tura katılamayacaksa sözleşmesini başka bir kişiye devretme hakkına da sahiptir. Tur sağlayıcının, esaslı değişiklik yapması halinde ise tüketici, cezai şart ödemeden sözleşmeden dönebilir.
Makale, tüketicilerin haklarını nasıl kullanabileceklerine, iptal ve iade sürecinde dikkat etmeleri gereken usullere, başvuru yollarına (hakem heyeti ve mahkeme) dair pratik bilgiler sunmaktadır.
Paket tur sözleşmesinin iptali, doğru zamanda ve uygun gerekçeyle yapılırsa tüketici için önemli bir hak alanıdır. Bu hakların bilinmesi, tatil planlarının hukuken de güvence altına alınması anlamına gelir.
Paket Tur Sözleşmesinin Fesih Hakkı
Günümüzde birçok kişi, ulaşım ve konaklama gibi birden fazla hizmeti tek bir fiyat altında sunan paket tur sözleşmeleri ile tatil planlarını yapıyor. Ancak hayatın getirdiği belirsizlikler nedeniyle bazen bu paket tur sözleşmelerini feshetme (iptal etme) ihtiyacı doğabilmektedir. Peki, bir tüketici paket tur sözleşmesini hangi şartlar altında iptal edebilir ve ödediği ücreti geri alabilir? Bu makalede, paket tur sözleşmesinde fesih hakkını hem hukuki düzenlemeler hem de Yargıtay kararları ışığında ele almaya çalıştık.
Paket Tur Sözleşmesi Nedir?
Öncelikle kavramı netleştirelim: Paket tur sözleşmesi, bir aracı veya tur düzenleyici tarafından ulaşım, konaklama ve bunlara ek diğer turistik hizmetlerden en az ikisinin bir arada, her şey dahil tek bir fiyatla sunulduğu ve 24 saatten uzun süreyi kapsayan bir sözleşme türüdür. Örneğin; uçak bileti, otel ve rehberlik hizmeti birlikte bir paket olarak satılıyorsa bu, paket tur sözleşmesi kapsamındadır. Bu tanım, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 51. maddesinde ve ilgili Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Dolayısıyla paket tur sözleşmeleri, tüketicinin korunması amacıyla özel kurallara tabi tutulmuştur.
Paket tur sözleşmesinin tarafları tüketici ile tur düzenleyicisi veya aracıdır. Tüketici genellikle tatilini satın alan kişidir; tur düzenleyicisi ise bu paket programı hazırlayan veya satan şirkettir. Bu sözleşmeler yapılırken tüketicilere sözleşme öncesinde broşür ile ayrıntılı ön bilgilendirme yapılması yasal bir zorunluluktur. Broşürde turun başlangıç-bitiş tarihleri, ulaşım araçları, konaklama bilgileri, toplam fiyat ve olası iptal koşulları gibi detaylar belirtilmelidir. Böylece tüketici, sözleşmeyi imzalamadan önce hak ve yükümlülüklerini genel hatlarıyla öğrenmiş olur.
Tüketicinin Paket Tur Sözleşmesini Fesih (İptal) Hakkı
Tüketici, belirli şartlar altında paket tur sözleşmesini tek taraflı olarak feshetme hakkına sahiptir. Bu hak, 6502 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik maddeleriyle güvence altına alınmıştır. Yönetmeliğin 16. maddesine göre tüketici, fesih talebini tur düzenleyicisine yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı (örn. e-posta) ile bildirerek sözleşmeyi feshedebilir. Fesih bildiriminin ne zaman yapıldığına bağlı olarak, tüketicinin ödemiş olduğu bedelin iadesi konusunda farklı kurallar uygulanır:
- Turun başlamasından 30 günden fazla süre varken fesih: Tüketici turun başlamasına en az otuz gün kala iptal bildirimi yaparsa, ödediği ücretin tamamını geri alabilir. Bu durumda herhangi bir ceza veya kesinti uygulanmaz, yalnızca varsa zorunlu vergi, harç gibi yasal masraflar düşülebilir. Örneğin 3 ay önceden aldığınız bir tatil paketini, başlangıç tarihinden 30+ gün önce iptal ederseniz, yatırdığınız ücretin tamamını vergiler haricinde geri alma hakkınız vardır.
- Turun başlamasına 30 günden az süre kalmışken fesih: Başlangıca otuz günden daha az zaman kaldıysa, tüketici yine sözleşmeyi iptal edebilir; ancak bu durumda tur şirketi sözleşmede belirtilmiş olmak kaydıyla belirli bir tutar veya yüzdeyi kesinti yapabilir. Yani son aya girildiğinde iptal etmeniz halinde, sözleşmenizde yazan oranda bir iptal tazminatı uygulanabilir. Uygulamada paket tur firmaları genellikle, iptal edilen tarihe göre kademeli kesinti oranları belirlemektedir (örneğin, 15-30 gün kala iptalde ödemenin %20’si, 7-15 gün kala %30’u kesinti gibi). Bu yüzden planlarınız değiştiğinde mümkün olduğunca erken iptal bildiriminde bulunmak, mali kayba uğramamak açısından önemlidir.
- Mücbir sebep veya öngörülemeyen durum nedeniyle fesih: Tüketicinin elinde olmayan olağanüstü bir sebeple (örneğin ciddi sağlık sorunları, doğal afet, salgın hastalık, savaş durumu gibi) seyahate devam etmesi imkânsız hale gelmişse, başlangıç tarihine 30 günden az kalsa bile tüketici fesih hakkını cezasız kullanabilir. Böyle bir durumda yapılan iptal bildiriminde, vergi, harç gibi yasal yükümlülükler ile tur şirketince üçüncü kişilere ödenip iadesi mümkün olmayan bedeller haricinde tüketicinin ödediği bedelin tamamı iade edilir. Yani mücbir sebep varsa, son anda iptal etseniz bile normal şartlarda uygulanan kesinti yapılmayacaktır. Örneğin ciddi bir rahatsızlık geçirmeniz veya seyahat bölgesinde beklenmedik bir doğal afet meydana gelmesi halinde, ödediğiniz ücretin tamamını geri alma hakkınız doğar.
Yukarıdaki kurallar gereği, paket tur sözleşmelerinde tüketicinin fesih hakkı geniş bir şekilde korunmaktadır. Sözleşmede aksine bir madde bulunsa bile, tüketicinin bu yasal haklarını ortadan kaldıran veya tur şirketinin sorumluluğunu azaltan hükümler geçersiz sayılır. Örneğin sözleşmede "Tüketici hangi sebeple olursa olsun iptal etmesi halinde para iadesi yapılmaz" gibi bir ifade yer alsa dahi, bu hüküm yasal olarak hükümsüzdür. Çünkü yönetmelik hükümleri emredicidir ve tüketicinin lehine olan fesih hakları sözleşme ile kısıtlanamaz.
Fesih bildirimini yaparken yazılı şekle dikkat etmek gerekir. Mümkünse iptal talebi noter, iadeli taahhütlü mektup, e-posta veya şirketin online sistemi gibi ispatı kolay bir yolla yazılı olarak iletilmelidir. Fesih bildirimi, tur şirketine ulaştığı anda sözleşme sona ermiş sayılır ve şirketin iade yükümlülüğü doğar. Yönetmelik md.16/5’e göre, fesih bildiriminin ulaşmasından itibaren 14 gün içinde tüketiciye ödeme yapılması zorunludur. Yani iptal talebini ilettikten sonra en geç iki hafta içinde paranın iade edilmesi gerekmektedir. Bu süreye uyulmaması halinde, tüketici yasal yollara başvurabilir.
Buna göre; Planlanan tatile katılamama riskinin belirmesi ve bu durumun mücbir sebep kapsamında kalmaması halinde, 30 gün kuralı akılda tutulmalıdır. Mümkünse iptal kararı 30 günden önce verilmeli ve yazılı olarak da bildirilmelidir. Bu sayede, kanunen hiçbir kesinti olmadan tam iade alma hakkı olacaktır. Aksi takdirde, son anda yapılan iptallerde sözleşmede yazılı ceza koşulları uygulanabilir.
Sözleşmeyi Devretme (Tura Katılamama Durumunda)
Fesih hakkına ek olarak, tüketicilere tanınan bir diğer imkan da sözleşmeyi üçüncü bir kişiye devretme hakkıdır. Eğer tura katılacak olan tüketici, kendisi için ortaya çıkan bir engel nedeniyle seyahate devam edemeyecek durumdaysa, sözleşmeyi uygun şartları taşıyan başka bir kişiye devredebilir. Yönetmelik md.15’e göre bu devir bildiriminin, turun başlamasından en az 7 gün önce tur düzenleyicisine yazılı veya kalıcı veri saklayıcısı yoluyla yapılması gerekmektedir. Örneğin seyahate çıkacak kişi hastalandıysa, 7 günden daha uzun bir süre varken tur şirketine yazıp kendi yerine bir yakınını gönderme talebini iletebilir.
Devir halinde, yeni katılımcı tur paketindeki tüm koşulları kabul etmiş sayılır. Tur şirketi, devir sebebiyle makul ve belgeli ek masraflar (örneğin uçak biletinin isim değiştirme ücreti) dışında ekstra bir bedel talep edemz. Devir işlemi gerçekleştiğinde, paketi devreden önceki tüketici ve devralan yeni kişi, kalan ücretin ödenmesinden ve olası ek masraflardan müteselsilen (birlikte) sorumlu olur. Bu, tur şirketinin ödemesini alamama riskine karşı bir güvencedir. Pratikte, eğer paket tur için önceden ödeme yapılmışsa ve sizin yerinize bir başkası gidiyorsa, tur şirketi genelde ek masraf çıkarmadan, sadece isim değişikliği gibi maliyetleri yansıtarak bu devre izin vermektedir. Bu hak, tüketiciye iptal etmek yerine bir alternatif sunar ve maddi kaybı önleyebilir.
Esaslı Değişiklik Halinde Sözleşmeden Dönme Hakkı
Yukarıda anlatılan fesih (iptal) hakkı, tüketicinin kendi isteği veya mazeretiyle sözleşmeyi sonlandırması durumlarını kapsıyor. Buna ek olarak, paket tur düzenleyicisi sözleşmede tüketici aleyhine önemli (esaslı) bir değişiklik yaparsa, tüketicinin sözleşmeden dönme hakkı doğar. Örneğin tur şirketi, turun kalkış tarihini öne çekerse, konaklanacak oteli aynı kalitede olmayan bir otelle değiştirirse veya tur ücretine zam yapmak isterse, bu tür esaslı değişiklikleri tüketiciye bildirmek ve onay almak zorundadır. Tüketici bu değişikliği kabul etmeyip sözleşmeden cezai şart ödemeden dönmeyi tercih edebilir. Bu durumda tur şirketi, tüketiciye ödeme yaptığı bedeli iade etmek ve gerekirse alternatif bir tur teklif etmek durumundadır. Kanun koyucu, tüketicinin satın aldığı şeyin kapsamı sonradan önemli ölçüde değiştirilirse, tüketiciyi bağlayıcı olmaktan çıkmasını uygun görmüştür.
İptal Sonrası İade ve Hukuki Başvuru Yolları
Paket tur sözleşmesi usulünce feshedilmesi halinde yasal olarak geri alma hakkı vardır. Yukarıda belirtildiği gibi, şirketin 14 gün içinde iade yapması zorunludur. Peki, ya şirket bu yükümlülüğünü yerine getirmezse? Böyle bir durumda, tüketici olarak hakkınızı aramak için yasal yollara başvurabilirsiniz. Türk hukukunda, tüketici işlemlerinden doğan uyuşmazlıklar için Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri öngörülmüştür.
Tüketici Hakem Heyetlerinin kararları bağlayıcıdır ve ilam hükmündedir; genellikle 6 ay içinde karar vererek uyuşmazlığı çözerler. Hakem heyeti süreci ücretsizdir ve bireysel tüketiciler için oldukça erişilebilir bir hak arama yoludur. Eğer hakem heyetinde lehinize karar çıkar fakat şirket hala ödeme yapmazsa, bu kararı icra yoluyla cebri icraya koyabilirsiniz. Tüketici Mahkemesi sürecinde ise arabuluculuk aşaması geçildikten sonra dava açılır ve mahkeme gerekirse bilirkişi incelemesiyle hakkınızı teslim etmeye çalışır. Unutulmamalıdır ki, hukuk sistemi tüketicinin korunması ilkesini benimsediğinden, yasal hakkınızı bilinçli şekilde aradığınızda büyük olasılıkla mağduriyetiniz giderilecektir.
Sonuç Olarak
Paket tur sözleşmeleri, tatil planlarımızı kolaylaştıran faydalı sözleşmeler olmakla birlikte, iptal edilmesi gereken durumlar da hayatın bir gerçeğidir. Tüketici hukuku alanında uzman bir avukat olarak tavsiyem, sözleşmenizi feshetmeniz gereken bir durum oluştuğunda haklarınızı bilerek hareket etmeniz yönündedir. Özetle:
- Zamanlama önemlidir: Mümkünse iptal bildirimlerinizi 30 günden önce yaparak tam para iadesi hakkınızı koruyun. Son dakika iptallerinde kesinti uygulanabileceğini unutmayın.
- Mücbir sebep durumunda yılmayın: Sizin kontrolünüz dışındaki ciddi bir engel varsa (sağlık sorunu, afet, salgın vb.), hukuken cezasız iptal hakkınız olduğunu bilin ve bu hakkınızı kullanmaktan çekinmeyin.
- Yazılı bildirim yapın: İptal talebinizi mutlaka yazılı ve ispatlı bir yöntemle iletin (örneğin noter ihtarı, e-posta). Sözlü bildirimler ispat açısından sorun yaratabilir.
- Sözleşmenizi okuyun: Paket tur sözleşmenizin iptal koşulları ve kesinti oranlarına dair hükümlerini önceden inceleyin. Her ne kadar haksız şartlar geçersiz olsa da. süreci öngörmek açısından bu bilgiler faydalıdır.
- Alternatif çözüm olarak devri düşünün: İptal yerine, eğer mümkünse turunuzu başkasına devretmek de bir seçenektir ve çoğu zaman maddi kaybınızı önler.
- Hak arama yollarını kullanın: Şirket iade yapmazsa, hakkınızı tüketici hakem heyeti veya mahkeme yoluyla aramaktan çekinmeyin. Gerekirse profesyonel hukuki destek alın.
Sonuç olarak, paket tur sözleşmesinin fesih hakkı, tüketiciler açısından Kanun’la korunmuş güçlü bir haktır. Hem yasal düzenlemeler hem de Yargıtay’ın emsal kararları. tüketicinin makul durumlarda ücret iadesi alabilmesini güvence altına almaktadır. Tatile çıkmadan önce bu haklarınızın farkında olmanız, sürpriz kayıplarla karşılaşmanızı önleyecek ve gerektiğinde etkin bir şekilde hakkınızı savunmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayalım ki, bilinçli tüketici olmak en iyi güvencedir. Keyifli ve sorunsuz tatiller dileriz!
Av. Fatih Mehmet Tercan